Kitap, makale ya da çeşitli unsurları içerisinde barındıran akademik değerlendirme metinlerinin yazım kuralları makalenin yazım kuralları ile aynı şekildedir. Makalede yer alan bütün yazım kuralları değerlendirme metinleri için de geçerlidir.
İlk olarak söylenilmesi gereken en önemli husus değerlendirme metnini yazmaya başlamadan önceki süreçtir. Bu sürecin ikiye ayrılıp incelenmesi gerekmektedir. Öncelikle üzerinde çalışılacak kitabın ya da makalenin okunma süreci daha sonra ise yazıya hazırlık süreci olmak üzere ikiye ayrılması gerekmektedir. Bu iki süreç bağlamında çeşitli çalışmalar ve analizler ışığında değerlendirme metni kaleme alınmalıdır.
Akademik Değerlendirme Yapılacak Kitabın Okunma Süreci
- Üzerinde çalışılıp, değerlendirilecek kitabın hangi amaç için yazıldığı bilinmelidir. Yazar, kitabında amacını net bir şekilde ortaya koyuyor mu? Yoksa siz kitabı okuyarak mı çıkarımlarda bulunuyorsunuz? Bunların kitabı okuma esnasında anlaşılması gerekmektedir.
- Bir diğer önemli unsur da değerlendirme yazarının kitabı okurken çeşitli yorumlarda bulunup, bu yorumlar ışığında kitap hakkında çeşitli çıkarımlarda bulunabilmesidir. Ayrıca yazarın bu çalışması bir analiz biçiminde mi yoksa bir teoriyi mi yansıtıyor? İşlemiş olduğu konuyu açıklığa kavuşturuyor mu yoksa daha karmaşık bir yoldan mı aktarıyor? Eğer yazar kitabın bazı bölümlerinde yoruma yer veriyorsa onun bu yorumları tutarlı ve mantıklı mı? Değerlendirme yazarının yorumunu belirleyen ana unsurlar bunlar olmalıdır. Bu unsurlar etrafında değerlendirmesini gerçekleştirmelidir.
- Değerlendirme metinlerinde bağlam faktörü de oldukça önemlidir. Yazar üzerinde çalışmış olduğu kitabın konusuna odaklanabilmiş mi ya da onun yaklaşımı sizin kitabın konusunu anlamanıza yardımcı oluyor mu? Kitabın bütünsel açıdan değerlendirilmesine etki eden en önemli unsurlardan birisi “bağlam” unsurudur.
- Diğer bir önemli unsur da değerlendirilecek kitabın ya da makalenin yazılış biçimleridir. Yazarın, okuyucu tarafından anlaşılması kolay, akıcı, sade bir dil kullanması gerekmektedir. Anlaşılması güç ve yoğun anlamda jargon içeren bir üslupla yazıyorsa değerlendirme yazarı için zor bir durumu teşkil etmektedir. Bu durumda yazarın okuyucusuyla iletişimini kolaylaştıracak şekilde ifadelere yer vermesi gerekir. Bu yönde eğilim gösteren kitap ve makalelerin değerlendirmesi daha yetkin bir biçimde yapılıp daha iyi ve güvenilir sonuçlar sergilemektedir.
- Değerlendirmesi yapılan çalışmaların literatürdeki diğer önemli bilimsel kaynaklarla ne kadar bütünsellik sergilediği oldukça önemlidir. Çünkü okuduğumuz her bir çalışma aslında kaynak olarak birçok önemli çalışmadan beslendiği için bünyesinde çokça bilgiyi beslemektedir. Dolayısıyla değerlendirme yazarı için de yazarların çalışmalarında kullanmış oldukları literatürlerin yetkinliği oldukça önemlidir.
Akademik Değerlendirme Metnini Yazma Süreci
Yukarıdaki yazımızda değerlendirmesi yapılacak olan kitabın nasıl ve hangi amaçlar doğrultusunda okunacağından bahsettik. Çalışmanızın ilk aşaması olan kitabın veya makalenin okunma sürecini ayrıntılı bir biçimde inceledikten sonra kitabı okuyup, yazacağınız değerlendirmenizin ana bölümlerini kafanıza yerleştirmeye başladınız. Bu bölümlerin yapacağınız değerlendirmede nasıl bir zeminde yer alacağına karar verip daha sonra temel noktaları belirleyip değerlendirme yazılmaya başlanmalıdır.
Yapacağınız akademik değerlendirme metni diğer tüm bilimsel metinler gibi giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden meydana gelmelidir. Değerlendirme metnini yazarken aşağıda yer alan temel noktalardan yararlanılması gerekmektedir;
- Değerlendirmesi yapılacak kitabı ya da makaleyi okurken sıkça notlar alın ve almış olduğunuz notları sırası ile birlikte değerlendirme metninizde yer verin. Almış olduğunuz notlar değerlendirmenizin güvenilirliğini önemli yönde arttıracaktır.
- Her bilimsel yazın türünde görüldüğü gibi çalışmanızın ana temasını oluşturacak bir fikri bulmalısınız. O fikir doğrultusunda değerlendirmenize kendi görüşlerinize de yer vererek okuyuculara sunabilirsiniz. Yalnız değerlendirme metinlerinde kendi görüşlerinize mümkün olduğunca daha az yer vermeniz gerekmektedir. Genel itibariyle reel çerçevede değerlendirip analiz etmeniz gerekmektedir.
- Çalışmanızda yer alan konuyu ve ana düşünceyi okuyucuya bildirecek kısa ve etkileyici bir giriş bölümüyle değerlendirmenize başlamalısınız.
- Değerlendirmenin bir bölümünde kitapta ya da makalede hoşunuza gitmeyen ya da sizin görüşlerinize anti-tez olarak yazılan bazı metinlere eleştirel yönde fikir sunabilirsiniz. Tabii bu fikirler bilimsel eksen etrafında gerçekleşmelidir.
- Kitap ya da makale hakkında var olan temel fikirlerinizi özetleyecek kısa bir sonuç bölümü yazabilir ayrıca okuyuculara çalışma hakkında düşünmelerini gerektirecek birtakım noktalarda bırakabilirsiniz.
- Akademik değerlendirme metinleri genel olarak 500-800 kelime arasında yazılmalıdır. Ancak bazı dergi editörleri bu kelimeleri kendi yayımlayacakları için kelime sınırlarını kendileri de belirlemektedirler.
- Son olarak değerlendirmenizin sonunda sizi tanıtacak; isim ve soy isim, unvanınız ve zorunlu olmamakla birlikte 15-20 kelimelik kısa biyografiniz yer almalıdır.
“Akademik Değerlendirme Metni” örnekleri için tıklayın.